ММФ: Како земјите треба да одговорат на силниот долар?

Добивај вести на Viber

Доларот е на највисоко ниво од 2000 година, а од почетокот на оваа година поскапе за 22 отсто во однос на јенот, 13 отсто во однос на еврото и 6 отсто во однос на валутите на новите пазари. Ваквото нагло зајакнување на доларот за неколку месеци има значителни макроекономски импликации за речиси сите земји, со оглед на доминацијата на доларот во меѓународната трговија и финансии.

Додека уделот на САД во светскиот извоз на стоки се намали од 12 проценти на 8 проценти од 2000 година, уделот на доларот во светскиот извоз се задржа околу 40 проценти. За многу земји кои се борат да ја намалат инфлацијата, слабеењето на нивните валути во однос на доларот ја направи борбата потешка. Во просек, проценетиот премин на апрецијација на доларот од 10 проценти во инфлацијата е 1 процент. Ваквите притисоци се особено акутни на пазарите во развој, како одраз на нивната поголема увозна зависност и поголем удел на увозот фактуриран во долари во споредба со напредните економии, истакнуваат Гита Гопинат, заменик директор во ММФ и Пјер-Оливие Гуриншас во нивната анализа.

- Апрецијацијата на доларот исто така одекнува низ билансите ширум светот. Приближно половина од сите прекугранични заеми и меѓународни должнички хартии од вредност се деноминирани во американски долари. Додека владите на новите пазари постигнаа напредок во издавањето долг во сопствена валута, нивните приватни корпоративни сектори имаат високи нивоа на долг деноминиран во долари. Како што растат светските каматни стапки, финансиските услови значително се заострија за многу земји. Посилниот долар само ги зголемува овие притисоци, особено за некои пазари во развој и многу земји со ниски приходи кои веќе се изложени на висок ризик од должнички проблеми - се наведува во анализата.

Во овие околности, дали земјите треба активно да ги поддржуваат своите валути? Неколку земји прибегнуваат кон девизни интервенции. Вкупните девизни резерви што ги чуваат пазарите во развој и економиите во развој паднаа за повеќе од 6 отсто во првите седум месеци од оваа година.

Соодветниот одговор на политиката на притисоците за амортизација бара фокусирање на двигателите на промената на девизниот курс и на знаците за нарушувања на пазарот. Поточно, девизната интервенција не треба да го замени оправданото прилагодување на макроекономските политики. Има улога да се интервенира на привремена основа кога движењата на валутите значително ги зголемуваат ризиците за финансиската стабилност и/или значително ја нарушуваат способноста на централната банка да ја одржува ценовната стабилност.

Почнувајќи од сега, економските фундаменти се главен фактор за апрецијацијата на доларот: брзото зголемување на каматните стапки во САД и поповолните услови за трговија - мерка на цените за извозот на земјата во однос на нејзиниот увоз - за САД предизвикани од енергетската криза. Борејќи се со историското зголемување на инфлацијата, Федералните резерви тргнаа на брз пат на затегнување на политичките каматни стапки. Европската централна банка, иако исто така се соочува со широка инфлација, сигнализираше поплиток пат за нивните политички стапки, поради загриженост дека енергетската криза ќе предизвика економски пад. Во меѓувреме, ниската инфлација во Јапонија и Кина им дозволи на нивните централни банки да го потиснат глобалниот тренд на затегнување.

- Огромниот шок на трговските услови предизвикан од руската инвазија на Украина е вториот главен двигател зад јакнењето на доларот. Еврозоната е многу зависна од увоз на енергија, особено природен гас од Русија. Напливот на цените на бензинот ги доведе неговите услови на тргување на најниско ниво во историјата на заедничката валута. Што се однесува до пазарите во развој и економиите во развој надвор од Кина, многумина беа напред во глобалниот циклус на затегнување на монетарната политика - можеби делумно поради загриженост за нивниот девизен курс на доларот - додека EMDE извозниците на стоки доживеаја позитивен трговски шок. Следствено, притисоците на девизниот курс за просечната пазарна економија во развој беа помалку сериозни отколку за напредните економии, а некои, како што се Бразил и Мексико, дури и се зголемија - потенцираат аналитичарите.

Според нив, со оглед на значајната улога на фундаменталните двигатели, соодветен одговор е да се овозможи прилагодување на девизниот курс, притоа користење на монетарната политика за одржување на инфлацијата блиску до нејзината цел. Повисоката цена на увезената стока ќе помогне да се дојде до неопходното прилагодување на фундаменталните шокови бидејќи го намалува увозот, што пак помага во намалувањето на акумулацијата на надворешниот долг. Фискалната политика треба да се користи за поддршка на најранливите, без да се загрозат целите за инфлација.

Потребни се и дополнителни чекори за да се решат неколку негативни ризици на хоризонтот. Поважно е дека може да видиме многу поголеми превирања на финансиските пазари, вклучително и ненадејно губење на апетитот за средствата на пазарите во развој, што предизвикува големи одливи на капитал, бидејќи инвеститорите се повлекуваат кон сигурни средства.

Во оваа кревка средина, разумно е да се зголеми еластичноста. Иако централните банки на пазарите во развој складираа резерви во долари во последниве години, како одраз на лекциите научени од претходните кризи, овие браници се ограничени и треба внимателно да се користат.

- Земјите мора да ги зачуваат виталните девизни резерви за да се справат со потенцијално полоши одливи и превирања во иднина. Оние кои се во можност треба да ги вратат линиите за размена со централните банки со напредна економија. Земјите со здрави економски политики кои имаат потреба од справување со умерените ранливости треба проактивно да ги искористат превентивните линии на ММФ за да ги задоволат идните потреби за ликвидност. Оние со големи долгови во странска валута треба да ги намалат девизните неусогласени со користење на управување со протокот на капитал или макропрудентни политики, покрај операциите за управување со долгот за да се изедначат профилите за отплата - укажуваат од ММФ.

Покрај основите, со затегнување на финансиските пазари, некои земји гледаат знаци на нарушувања на пазарот како што се зголемување на премиите за заштита од валути и премии за финансирање во локална валута. Тешките нарушувања на плитките девизни пазари би предизвикале големи промени во овие премии, потенцијално предизвикувајќи макроекономска и финансиска нестабилност.

Во такви случаи, може да биде соодветна привремена девизна интервенција. Ова, исто така, може да помогне да се спречи негативното финансиско засилување ако големата амортизација ги зголемува ризиците за финансиската стабилност, како што се корпоративните обврски, поради неусогласеност. Конечно, привремената интервенција, исто така, може да ја поддржи монетарната политика во ретките околности каде што големата депрецијација на девизниот курс може да ги десидрира инфлациските очекувања, а монетарната политика сама по себе не може да ја врати ценовната стабилност.

- За Соединетите Држави, и покрај глобалните последици од силниот долар и позаострените глобални финансиски услови, монетарното затегнување останува соодветна политика, додека американската инфлација останува далеку над целта. Ако не се стори тоа, ќе се оштети кредибилитетот на централната банка, ќе се отстранат инфлациските очекувања и ќе биде потребно дополнително затегнување подоцна - и поголеми прелевања на остатокот од светот. Како што рече, ФЕД треба да има на ум дека големите прелевања веројатно ќе се прелеат назад во американската економија. Дополнително, како глобален снабдувач на безбедно средство во светот, САД би можеле повторно да ги активираат линиите за размена на валути во подобните земји, бидејќи се проширија на почетокот на пандемијата, за да обезбедат важен безбедносен вентил во време на стрес на пазарот на валути. Тие корисно ќе го надополнат финансирањето во долари обезбедено од постојаниот фонд за репо на странски и меѓународни монетарни власти на ФЕД - се дополнува во анализата на ММФ.

ММФ ќе продолжи тесно да соработува со нашите членки за да креира соодветни макроекономски политики во овие турбулентни времиња, потпирајќи се на нашата интегрирана рамка на политики. Надвор од средствата за претпазливост за финансирање достапни за подобните земји, ММФ е подготвен да ги прошири нашите средства за кредитирање на земјите-членки кои имаат проблеми во платниот биланс.

Неодамна на оваа тема се осврна и гувернерката на НБРСМ Анита Ангеловска Бежоска, која посочи дека стабилноста на денарот успешно се одржува и за време на тековната економска криза, што се должи на соодветното ниво на девизните резерви со кое располагаме, но и на капацитетите на централната банка за успешно бранење на курсот. Денарот со децении е стабилен во однос на еврото, валутата на нашиот најзначаен трговски партнер. Ова е најповолната монетарна стратегија за нашата економија.

- Ние две и пол децении одржуваме стабилен денар, што јасно покажува дека централната банка има и капацитет, но и соодветни инструменти за одбрана на курсот на денарот. Во прилог на ова, најголема значајност има нивото на девизни резерви, коишто се клучниот инструмент којшто служи како гаранција за одржување на стабилноста на курсот. Тие се одржуваат на високо ниво, во споредба со глобалната финансиска криза од 2008 ‒ 2009 година тие се двојно повисоки, а повисоки се и во однос на претпандемичниот период. Покрај тоа, имаме на располагање и ликвидност од страна на Европската централна банка (ЕЦБ) во вид на репо-линија којашто ни е ставена на располагање и досега не е искористена, но може да се искористи доколку имаме потреба за тоа - вели гувернерката.

Гувернерката Ангеловска-Бежоска зборувајќи за трендот на апрецијација на американскиот долар, којшто започна кон крајот на минатата, а забрза годинава, посочи дека има повеќе причини за тоа.

- Попогодени од овие трендови би биле оние економии коишто се нето-должници во долари, односно имаат поголеми обврски отколку побарувања во долари. Тоа не е случај со македонската економија, бидејќи кај нас учеството на доларите во вкупниот надворешен долг на нашата економија е само околу 8 отсто и тоа е главно кај јавниот сектор. Учеството на доларот во вкупната надворешна трговија, извозот и увозот, исто така е релативно помало и изнесува 8 ‒ 9 проценти, додека останатата трговија е во евра, каде што постои долгогодишна стабилност кај соодносот денар ‒ евро и оттука, тоа не се одразува на тој дел од трговијата -  вели гувернерката.

П.О.