Се поткопува независноста на централните банки?

Добивај вести на Viber

По успешната офанзива на најразвиените земји (чии валути вршат и улога на светски пари) нивните централни банки да се впрегнат во остварувањето на повисоки стапки на раст и намалување на невработеноста, наспроти политиката на штедење како начин за здраво закрепнување на стопанствата, фронтот се прошири на полето на теоријата. Се бараат аргументи за оправдување на практиката во која централните банки, поради ограниченоста во делувањето на традиционалните мерки, почнаа да спроведуваат и неконвенционални мерки, познати како квантитативни олеснувања или печатење пари за да се поттикне растот и вработувањето. Некои дури прогласуваат и застареност на концептот за независност на централните банки. Ретки се оние кои укажуваат дека потрајно надминување на проблемите во најразвиените економии и на глобалните нерамнотежи не е можно со рушење на независноста на централните банки, туку само со  темелни реформи на меѓународниот монетарен систем, кои вклучуваат креирање на глобална валута односно елиминирање на националните валути во функција на светски пари. Имено, само на тој начин може да се спречи проблемите на одделните национални економии да ја потресуваат светската и да се рушат принципи врз кои со децении се обезбедуваше потребната стабилност во националните и во глобалната економија. Наспроти ваквото тврдење, мора да бидеме свесни дека со примената на неконвенционалните мерки, вклучувајќи и одржување на ниски каматни стапки само се одлага целосното, вистинското решавање на тензиите во националните и глобалната економија, бидејќи со поголема инфлација не може да се решаваат проблемите кои настанале поради прибегнување кон инфлаторни мерки. Така, само се поткопува независноста на централните банки и се заоструваат противречностите на глобално ниво. Во суштина, принципот кој изнудува стабилност не се менува со напуштањето на системите на златно важење, односно со преминот на книжни валутни системи. И во нив е можно да се обезбеди неопходната стабилност, како услов за развој преку подобрување на квалитативните фактори на стопанисување (продуктивност, економичност, инвентивност и тн.), а не со прераспределби (на национално и на глобално ниво) преку печатењето на повеќе пари од потребата за реализација на прометот при стабилно ниво на цените.  Во таа насока големи надежи се полагаа во конституирањето на независни централни банки кои менаџирањето со книжните пари треба да го вршат според принципите на златното важење, подалеку од дофатот на владите и нивните желби за инфлаторно финансирање на бројните потреби во општеството. За остварување на таквата цел, во најголем број земји, во монетарните стратегии на централните банки инфлацијата беше таргетирана на 2%. Во тој лимит централните банки имаа право да ја реализираат монетарната политика, но и обврска  да се спротивстават на барањата од владите кои би воделе кон пробивање на лимитот. Ваквите лимити во голема мера ја зајакнуваа довербата  во националните валути, особено на валутите кои вршат функција на светски пари (долар, јен, евро). Најголемата финансиска и економска криза по Втората светска војна дефинитивно покажа дека политиката во земјите со резервни валути, не одолеа да се послужи со инфлаторно финансирање, и покрај теоретската можност за одржување на стабилност и во услови на функционирање на книжни валути. Во криза се западна поради нарушувањето на принципот на независно функционирање на централните банки  и негрижата за финансиската дисциплина (создавање на балон економии, преку инектирање на огромни количини на долари и евра во реални и финансиски активи и со „ѕидање“ на долгови). Значи, за неа придонесоа и монетарните и фискалните власти. Не е важно кој прв почна. Суштествено е што тие истовремено беа ставени во функција на остварување на „повисоки цели“ независно од последиците во националните економии и врз меѓународните односи. Барањето  за воспоставување на интеракција на политиките како нешто ново со што треба да се надминат инфлаторните притисоци во националните економии и меѓу нив, само ги замаглуваат реалните состојби. Затоа што, не е ништо ново ако се бара поголемо внимание да се посвети на инеракцијата на монетарната и фискалната политика. Тие се меѓусебно поврзани од секогаш, со тоа што лошата координација доведува до сериозни макроекономски нерамнотежи, а усогласеното делување успешно ги избегнува. Ние не треба да се занесуваме со широко прифатениот консензус  дека со „монетарниот стимул“ и ние можеме да го поддржиме растот на економијата. Тоа што важи за земјите со резервна валута, не важи за другите земји. Режимот на повеќе- целна монетарна политика, краткорочно, повеќе им одговара на земјите со резерви валути. Нивната привилегирана позиција им овозможува со сопствена валута да купуваат секаде во светот, а нивните дефицити да ги финансираат со странски заштеди. На другите им останува да продолжат да водат здрава монетарна и одговорна фискална политика, координирајќи се во остварувањето на макроекономските цели, но не напуштајќи ги лимитите на сопственото дејствување. Д-р Крсте Шајноски