Инфлаторните притисоци се „турнати под тепих“, но до кога?

Добивај вести на Viber

Приврзениците на, веќе, координираната релаксирана монетарна политика меѓу САД, Европа и Јапонија, од неодамна се впуштија во убедување на светот за нејзината поголема корисност отколку што би била политиката на штедење во заздравувањето на економиите во развиените земји. Притоа, наспроти општите економски сознанија, укажуваат дека нема опасности од забрзување на инфлацијата во светот, а како крунски аргумент го наведуваат фактот дека и покрај впумпувањето на огромни износи на долари, евра и јени, во изминатите три години, инфлацијата во тие земји е само околу 2%, а Јапонија се бори, со релаксирана монетарна политика, за две години да оствари таква стапка на пораст на цените. Со ваквата разработка на тези се обидуваат да докажат дека вклучувањето на пресите за печатење на долари, евра и јени нема опасност да го преплави светот и да предизвикаат пораст на цените ниту во нивните национални економии ниту во светот. Нема сомнение дека краткорочните движења на цените во голема мера им даваат за право, да го поткрепат таквото тврдење. Но, само времено, како „купување на време“ за да се преземат економски мерки за динамизирање на економскиот раст и пораст на вработеноста. Јасно е дека инфлаторното финансирање има определено влијание врз остварувањето и на тие цели, меѓутоа, одамна е познато дека со монетарна политика споменатите проблеми не можат да се решаваат. Особено не, доколку релаксирањето потрае подолг период, а економијата стане зависник од многу кредити со ниски каматни стапки. Тогаш, релаксирањето  станува контрапродуктивно, со оглед на правилото според кое со „евтини пари не се создаваат силни економии“. Прашањето, меѓутоа, е - зошто изостана инфлацијата на цените и покрај огромните количини (илјадници милијарди) долари впумпани во економијата? Според Банката за меѓународни израмнувања од 2007 до денеска средствата на поголемите централни банки речиси се вдвоија-од 10.400 милијарди долари на 20.500 милијарди долари. Ако се има предвид рецесијата и стагнацијата во производството се поставува прашањето- како е можно тоа да не се одрази врз порастот на цените? Со секој откуп на хартии од вредност централната банка на продавачите им плаќа во кеш? Каде завршија овие огромни количини пари? Зошто не предизвикаа поголема инфлација? Искуството покажува дека по растот на понудата на пари во САД следи и пораст на просечната стапка на инфлација. Само централната банка на САД (ФЕД) има откупено обврзници и хартии од вредност покриени со хипотека во износ од повеќе од 2.000 милијарди долари. Имено, во минатата година износот на обврзниците се зголеми за повеќе од 20%, а инфлацијата е под 2%. Нема загонетки во одговорот на поставените прашања, а уште помалку основа за дезавуирање на досегашните сознанија за врската на обемот на парите и вредноста на стоките (изразена во цени). Исплатите во кеш за откупените обврзници не го забрзаа растот на парите во оптек, бидејќи со правилата на ФЕД воведени во 2008 година се прекина врската меѓу купувањето обврзници и обемот на парите во оптек, на тој начин што се овозможи вкаматување на доларите од продажбата на обврзниците (што пред тоа не беше случај). Продавачите, во најголем дел комерцијалните банки, наместо да кредитираат (како што правеа пред кризата, кредитирајќи ги населението и бизнисот, при што се формираа ценовни балони во економијата) кешот го депонираа во централната банка и на тој начин го намалуваа обемот на парите во оптек. Како резултат на тоа ФЕД можеше масовно да откупува обврзници, а притоа да не предизвика пораст на паричната маса, а со тоа и пораст на стапката на инфлација. Оттука,  набрзо може да се случи поголем дел од депонираните средства да се пласираат на домаќинствата и бизнисот како „печатени пари“. Тоа може да се случи и како посакувана активност, со оглед на тоа што, во досегашниот сплет на околности, мерките на релаксираната монетарна политика (познати како квантитативни олеснувања) малку придонесоа да се зголеми потрошувачката и економската активност. А ФЕД има двоен мандат - да ја зголемува вработеноста и да ја одржува стабилноста на цените. Но, преокупирани со намалување на стапката на невработеност, малку е веројатно дека ФЕД, со зголемување на каматната стапка, ќе го лимитира инфлаторното позајмување. Тука лежи стравот од пораст на цените во САД и паѓање на вредноста на доларот, со силни последици врз глобалното стопанство,  поради неговата клучна улога во меѓународните плаќања (во недостиг на глобална валута). Од досега реченото се гледа дека ФЕД успеа да спаси од банкрот дел од финансискиот систем со откуп на обврзници во големи износи, а притоа да го задуши растот на инфлацијата. Меѓутоа, јасно е дека не ќе може да ја отстрани опасноста од неа, бидејќи потенцијалните инфлаторни притисоци од квантитативните олеснувања само се „турнати под тепих“ и прашање на време е кога ќе се  наруши задоволството од заздравувањето на економијата со примена на релаксирана монетарна политика. Тогаш дефинитивно ќе се видат добитниците и губитниците во националните и во глобалната економија од функционирањето на националните валути во функција на светски пари. Д-р Крсте Шајноски