28 Март, 2024
0.0242

Колумна на Глигор Бишев: Има ли причини за загриженост од бран на глобална инфлација

Објавено во: Колумни 10 Јуни, 2021

Добивај вести на Viber

По објавувањето на стапката на инфлација во САД за Април од 4,2 проценти и приближувањето на растот на цените во Еврозоната во Мај до поставената цел од 2 проценти, го наметна прашањето дали светската економија влегува во ера на повисока инфлација. Дали Априлската вест од САД и Мајската од Еврозоната се добри или лоши вести?

Воглавно постојат две причини за забрзување на растот на цените: висока монетарна експанзија која ја зголемува агрегатната побарувачка над понудата и целосна искористеност на факторите за производство, особено на работната сила, заради што растот на производството доведува до раст на надниците, платите и цените на стоките и услугите. Согласно со тоа умерената инфлација се смета за карактеристика на растечките економии во кои доаѓа до промена на релативните цени и структурата на економијата.

Гледано од тој аспект, економистите, информацијата за раст на цените во САД и во Еврозоната ја класифицираа како добра вест. Вест која навестува обнова на растот по ставањето под контрола на пандемијата. Податоците за раст на економијата на САД и Германија го потврдија тоа. Во први квартал од 2021 година бруто домашниот производ во САД растеше со 6,6 проценти а невработеноста се редуцира на 5,8 проценти на крајот од мај. Носителите на економските политики, особено носителите на монетарни политики се ослободија од голем товар наречен дефлација/стагнација на цените што беше најголем економски непријател во последните три декади. Долги години траеше борбата да се врати умерениот раст на цените (2-3 проценти, годишно). Експанзивните фискални и монетарни политики во борба против Ковид рецесијата го постигнаа ефектот. Растот на цените се врати на светската сцена.

Меѓутоа, вестите од крајот на мај од берзите во САД на кои се тргува со суровини на големо со испорака во идниот период (commodities futures markets), внесоа загриженост. Цените за договорите на големо за кафе, млеко, шеќер, пченица, овес, пченка, и сок од портокал се зголемија за 28 проценти во однос на нивните нивоа од крајот на 2019 година. Цената на месото на големо, особено на свинското месо се зголемија за 32 проценти. Цените на металите особено на бакарот и железото скоро се удвостручија. Исто така, цената на бродскиот транспорт се зголеми за 100 проценти. Клучно прашање стана дали овој раст на цените на големо е од траен карактер и во идните месеци ќе се пренесе врз движењето на цените на потрошувачите (цените на мало преку кои се мери инфлацијата).

Ставот на носителите на монетарниоте политики, особено ФЕД и ЕЦБ, како и ставот на ММФ и Светската банка, е дека тоа е пораст на цените од краткорочен карактер. Благ пораст на цените може да се очекува да дојде како резултат на економското ре-стартирање и ре-отварање. Нивните пораки се останете мирни и не вградувајте инфлаторни очекувања во вашите одлуки и однесување.  Долгорочно гледано, тие сметаат дека не постојат генератори за пораст на цените.

 Трошоците за суровини, претставуваат само еден дел од трошоците на производство. Заради тоа не може да се очекува со растот на цените на големо автоматски и во иста пропорција да растат и цените на мало – цените во продавниците, супермаркетите и рестораните. Тоа важи и за цените на недвижностите – не може да се очекува зголемената цена на бакарот и железото автоматски да се вгради во цената на становите и деловниот простор. Цените на становите растеа и во услови на пандемија, додека цените на деловниот простор паѓаа. Сепак, голем број на економисти нагласуваат дека доколку растот на цените на суровините е голем, тој ќе мора да се вгради во цените на стоките и услугите и да се пренесе на потрошувачите.

Некои компании за производство на храна, вклучувајќи го Швајцарскиот Нестле и Англо-Холандската компанија Униливер најавија покачување на цените заради порастот на цените на суровините . “Инфлацијата на цените на храната е реална во голем број места. Таа нема да исчезне бргу” изјави Абдолреза Абасин, главен економист на Организацијата на ОН за храна и земјоделие. Индексот на цените за храна на FAO – којшто вклучува голем број на производи – достигна највисоко ниво во текот на оваа декада (Financial Times, May 28, 2021).  

Одредени економисти, како Larry Summers, сметаат дека лабавата фискална и монетарна политика создале вишок на приватно штедење на светско ниво за 8 проценти во однос на БДП, (во САД за 14 проценти, ЕУ околу 8 проценти а кај земјите во развој за 4 проценти), кое се очекува по пандемијата да се прелее во потрошувачка. Колумнистот на Њујрок Тајмс Пол Кругман, тоа го опиша на следниот начин, Федералниот Резервен Систем купува голем државен долг. Ова може да изгледа како финансирање на самата држава преку креирање на нови пари. Тоа доведе растот на паричната маса да поприми двоцифрени големини: 25,4 проценти, што е за 3,5 пати повисок раст во однос на периодот пред пандемијата. Растот на паричната маса во Еврозоната достигна 12,4 проценти и е за 2,5 пати повисок во однос на истиот пред пандемијата. Сепак, централните банкари, остануваат на ставот дека ваквата монетарна експанзија нема да ја поткопа стабилноста на цените во услови кога факторите на производство, особено работната сила сеуште не се целосно вработени.

Според Оливие Бланшард (Olivier Blanchard), поранешен главен економист на ММФ кој е професор на Институтот за економија Петерсон, за долгорочното однесување на инфлацијата клучно ќе биде движењето на платите и надниците. “Дали вработените, кои ќе го осознаат намалувањето на нивната куповна сила, кои ќе работат во услови на се повисока вработеност, и кога имате администрација (влада) која е пријателски расположена кон работничките синдикати, ќе останат мирни, или ќе бараат и ќе добијат покачување на надниците и платите (Financial Times, June 1, 2021).

Бланшард верува дека најверојатно е дека платите и надниците ќе го следат растот на цените. И доколку тоа се случи инфлацијата може да добие забрзување, во однос на она што денес администрацијата на САД и Федералниот резервен систем го претпоставуваат. Како фактор за висока веројатност на ова сценарио главниот економски коментатор во Фајненшл Тајмс, Мартин Волф, ја наведува спремноста на политичката елита да прифати повисока стапка на инфлација, заради долгиот период на дефлаторни притисоци и стагнација на цените. Сите знаеме дека политички е многу полесно кога се олабавува монетарната и фискалната политика, отколку кога се затегнува. Клучното прашање е дали општествата сеуште сакаат ниска инфлација после три декади на дефлаторни притисоци и ползечки цени. Според него, денес не постои така широко распространет консензус како пред пандемијата.

Поранешната претседателка на ФЕД и актуелен министер за финансии на САД, Џенет Јелен, во интервју за Ројтерс  изјави дека повисоките каматни стапки и враќањето на стапката на инфлација кон таргетираното ниво, позитивно ќе влијаат врз домашната економија. Истовремено, според Јелен, предлог пакетот на претседателот Бајден од 4.000 милијарди САД-долари, треба што побргу да се имплементира, и покрај очекувањата дека истиот ќе предизвика ценовни притисоци во текот на следните години и следствено би влијаел за зголемување на каматните стапки. Имено таа изјави “Во минатата декада бевме соочени со ниско ниво на инфлација и каматни стапки, при што посакуваме нормализирање на монетарната политика и нивото на каматните стапки. Доколку таквото окружување позитивно влијае врз домашната економија, истото е посакувано.” (Janet Yellen, Reuters June 6, 2021).

Гледано од тој аспект, клучно за економските субјекти во следниот период ќе биде дефинирањето на новата нормала, односно новото ниво на рамнотежни каматни стапки и инфлација во пост ковид општеството.

Ставовите изразени во рубриката колумни се лични ставови на авторот и тие не мора нужно да ја одразуваат уредувачката политика на Фактор

Можеби ќе ве интересира

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?