29 Март, 2024
0.0265

Интервју со потпретседателката на Европска инвестициона банка (ЕИБ), одговорна за Западен Балкан

Интервју Павлова: Одржливото производство на храна треба да биде високо на агендата

Објавено во: Економија, Интервјуа 20 Јуни, 2022

Добивај вести на Viber

Кои сектори се најпогодени од економската криза која го „дрма“ целиот свет, како да се надминат проблемите кои му се „наталожуваат“ на стопанството, но и какви проекти ќе бидат поддражани од Европската инвестициона банка се дел од темите кои ги разговаравме со потпретседателка на ЕИБ, одговорна за Западен Балкан, Лилјана Павлова. 

Продолжувањето на кризата предизвикана од ситуацијата во Украина создаде голема економска несигурност. Кои се очекувањата на ЕИБ за економскиот раст во Европа и во Македонија?

Павлова: Видовме само дел од влијанието, главно преку повисоките цени на суровините, вклучително и овде во Северна Македонија. Покрај ценовните ефекти, некои земји од поширокиот регион беа дополнително погодени, бидејќи голем дел од нивната енергетска мешавина се базира на гас, што главно доаѓа од Русија. Северна Македонија не е исклучок. Во однос на безбедноста на храна, некои земји во регионот имаат многу голем удел на увезени житарки и со тоа ќе бидат повеќе погодени со повисоки цени на храната. Друг важен канал е трговијата, каде што иновативните и побрзо растечките фирми најверојатно ќе бидат повеќе погодени бидејќи се ориентирани кон извоз. Видовме и одреден одлив на ликвидност од најпогодените земји.

На ниво на ЕУ, според последните проценки, инфлацијата во еврозоната достигна рекорд од 8,1 отсто на годишно ниво во мај. Најпогодени се земјите каде потрошувачката кошница е почувствителна на цените на енергијата и храната и каде релативно голем дел од населението е во ризик од сиромаштија. Таква е ситуацијата со централниот и југоисточниот регион и земјите ќе треба итно да усвојат политички мерки за да се ублажат понатамошните последици. Во однос на влијанието врз конкурентноста, компаниите од ЕУ покажуваат ранливост поради понискиот извоз, повисоките цени на енергијата и стресот за финансирање поради зголемувањето на одбивноста кон ризик. Хемиските и фармацевтските производи, храната и земјоделството, транспортот, како и суровините, се најпогодените сектори, бидејќи нивната енергетска зависност е околу 15 проценти. Јасно е дека продолжен конфликт би го попречил закрепнувањето од пандемијата. Зголемената аверзија кон ризик ќе ја намали довербата на потрошувачите, производителите и инвеститорите, погодувајќи ја инвестициската и потрошувачката активност. Во такви неповолни сценарија, сите земји би биле погодени уште посилно и Северна Македонија не би била исклучок. Севкупно, многу е веројатно дека ценовните притисоци ќе бидат поупорни и инфлацијата повисока од претходно очекуваното, додека изгледите за раст, за жал, се предмет на надолни ризици.

Какви мерки треба да преземе Македонија за надминување на кризата која се наметна како продолжение на пандемијата?

Павлова: Во однос на приоритетите на политиката, двостепениот пристап што ЕИБ го спроведе за време на пандемијата се чини дека е разумен пат напред. Прво, треба да дејствуваме брзо и да спроведеме политички мерки кои ги штитат најранливите, вклучувајќи ги бегалците и оние чии приходи ќе бидат сериозно погодени од повисоките цени на храната и стоките. Во исто време, не треба да заборавиме на долгорочната посветеност на одржливи, зелени и инклузивни општества.

Неодамнешната криза докажа дека потребата за обновливи извори на енергија, енергетска ефикасност и технолошки иновации погодни за климата е поклучна од кога било. Истражувањето на ЕИБ покажува дека некои од земјите во регионот имаат пониски резултати во однос на енергетската ефикасност, свесноста за климата, практиките за зелено управување и инвестициите, споредено со нивните западни колеги. Меѓу пречките за климатските инвестиции, фирмите многу често ги споменуваат и пречките за финансирање. Сите овие се области каде што ЕИБ е веќе активна и сакаме понатаму да се ангажираме со нашите клиенти во регионот, вклучително и во Северна Македонија.

Можеме да видиме дека локалната самоуправа веќе презема мерки во оваа насока и дека ЕИБ е веќе вклучена во новите финансиски можности за декарбонизација на приватниот сектор, во соработка со Развојната банка на Северна Македонија. Како климатска банка на ЕУ, во рамки на нашиот Патоказ на климатската банка постојано расте финансирањето на проектите за одржливост на климата и животната средина кои достигнаа 27,6 милијарди евра во 2021 година, што претставува 51 процент од нашиот обем на финансирање. Во рамките на Механизмот за правична транзиција, ЕИБ ги истражува можностите за дополнително зајакнување на својата советодавна и финансиска поддршка, за да им помогне на земјите од Западен Балкан и другите земји во Централна, Источна и Југоисточна Европа да развијат поефикасна, обновлива и безбедна енергетска мешавина што ќе ја поддржи зелената транзиција, декарбонизацијата и разновидноста на снабдувањето со енергија. Друга важна алатка е Економскиот и инвестицискиот план на Европската комисија за Западен Балкан, кој треба да го поттикне долгорочното закрепнување, да ја забрза зелената и дигитална транзиција и да ја поттикне регионалната соработка и конвергенција со ЕУ.

Конечно, одржливото производство на храна треба да биде исто така високо на агендата на политиката. Генерално, окупацијата на Украина докажа дека заедничките интереси, како што се енергетиката и одбранбената безбедност, се земаа премногу здраво за готово. Војната, исто така, покажа дека треба да останеме обединети и да работиме заедно со поголема сила за да ги исполниме овие приоритети. Затоа меѓусекторската соработка ќе биде од клучно значење за реализација на нови видови проекти кои ги испреплетуваат еколошките, климатските и социјалните компоненти, истовремено градејќи отпорност во сите главни сектори, на пример од енергетиката до земјоделството.

Инфлацијата е едно од прашањата што продолжува да предизвикува загриженост. Што треба да направат земјите за да спречат високи стапки на инфлација?

Павлова: Јас би рекла дека инфлацијата е јасно во доменот на централните банки, а не во фокусот  на ЕИБ. Сепак, одговорот на пандемијата покажа дека силната координација помеѓу фискалната, монетарната и структурната политика е исто така клучна за успехот, па и овој пат не треба да биде поинаку. Затоа, очекувам претпазливо нормализирање на ставовите на монетарната политика, што треба да помогне да се прилагоди дел од шокот. Од друга страна, фискалната политика треба главно да ги поддржува најпогодените групи, вклучувајќи ги бегалците и оние со пониски приходи. Тие трошат поголем дел од расположливиот приход за храна и енергија и затоа се најранливи.

Целната поддршка за иновативните мали и средни претпријатија и, пошироко, фирмите кои развиваат нови технологии за зелена и правична транзиција или одржливо земјоделство, исто така треба да биде високо на агендата на политиката, бидејќи гледаме дека енергетскиот прекин поради војната во Украина има сериозно влијание врз нашите економии. Од овие причини, земјите треба да ја искористат и поддршката што се нуди надвор од националното ниво. Секако, ЕИБ е подготвена да ја понуди својата финансиска помош и експертиза во овие области за заеднички да се справиме со постоечки предизвици.


ЕИБ е долг период присутна во Македонија и земјите од Западен Балкан? Какави се плановите за следните години, кои проекти се приоритетни за финансирање и реализација?

Павлова: ЕИБ е посветен партнер на Западен Балкан повеќе од 40 години, кој испорачува финансиска и советодавна поддршка за клучните проекти кои ги подобруваат животните и деловните услови за луѓето од целиот регион. Нашата финансиски поддршка е преточена во стотици километри побезбедни патишта, нови мостови, училишта, болници и можности за работа. На почетокот на пандемијата со Ковид-19 во 2020 година, ги засиливме нашите напори уште повеќе, испорачувајќи оттогаш 1,7 милијарди евра за да му помогнеме на регионот да закрепне побрзо а, истовремено, да продолжи со зелената транзиција и дигитализација и процесот на севкупно интеграција во ЕУ.

Меѓутоа, сегашната криза јасно укажува дека треба дополнително да ги забрзаме овие процеси. Во таа насока, ЕИБ веќе го поддржува регионот, како и Северна Македонија, во воспоставувањето посигурна и поефикасна енергетска мрежа. Во 2021 година, обезбедивме 66 милиони евра за изградба на гасни интерконектори меѓу Северна Македонија и Грција, како и Србија и Бугарија. Овие два проекти се многу релевантни за подобрување на енергетската независност и безбедност во регионот. Во исто време, ЕИБ ги истражува можностите за зајакнување на својата експертска советодавна поддршка за подготовка на проекти за обновлива енергија. Неодамна обезбедивме грант од 300.000 евра за техничка помош за олеснување на изградбата на фарма на ветер од 50 MW во Влашиќ во БиХ. Овој проект ќе го зајакне снабдувањето со енергија на земјата, ќе го зголеми производството на енергија од обновливи извори и ќе ја намали зависноста од фосилни горива.

Истовремено, ЕИБ користи иновативни финансиски инструменти и партнерства за да ја поттикне циркуларната економија и декарбонизацијата на приватниот сектор. Посветена климатска кредитна линија преку националната промотивна банка веќе им помага на малите и средни претпријатија во Црна Гора да го намалат јаглеродот и влијанието врз животната средина. Вклучени сме и во нови партнерства во регионот кои ни овозможуваат да обезбедиме техничка поддршка за отпочнување на климатските проекти. Како што споменавме претходно, ЕИБ дизајнира нова финансиска шема за малите и средните претпријатија со Развојната банка на Северна Македонија. Ова е дел од последните мерки на Владата на Северна Македонија, донесени за економска заштита на граѓаните и компаниите во услови на актуелна криза. Новата кредитна линија е наменета да ги стимулира обновливите извори на енергија и енергетската ефикасност меѓу компаниите во земјава. На врвот на новиот објект, веќе потпишавме 100 милиони евра со РБСМ во 2021 година за поддршка на побрзо закрепнување на малите и средните претпријатија, од кои а 77,1 милиони евра веќе се распоредени во рамките за да се обезбеди поддршка за 227 компании и вработување за 608 лица.

Заедно со зелената транзиција, нашите активности се фокусирани на заштита на животната средина, ублажување на климата и зголемена отпорност на кризи и екстремни временски настани. Финансираме изградба на пречистителни станици во Скопје, Митровица и Гњилане, како и системи за дистрибуција на вода во Тирана и низ БиХ, што ќе го зголеми пристапот до вода за пиење и санитарни услуги за милиони луѓе. Во Северна Македонија, во моментов работиме на развој на нови проекти, како што се изградба и рехабилитација на инфраструктурата за водоснабдување и отпадни води за 80 општини, вклучително и вонредни мерки за заштита од поплави.

Во транспортниот сектор финансираме изградба на побезбедни и поефикасни патишта, железници и водни патишта, како и одржлива рехабилитација на постојната инфраструктура. ЕИБ моментално го проценува железничкиот проект за проширување на мрежата долж Коридорот VIII, што ќе ги надополни нашите напори за зголемување на мултимодалноста, енергетската ефикасност и безбедносните стандарди на регионалниот транспорт. Како еден од организаторите на Самитот за патишта за Западен Балкан што неодамна се одржа во Тирана, ја разбираме важноста од обезбедување на економска исплатливост на нашите патни проекти, вклучително и нивно прилагодување кон климатските промени, истовремено почитувајќи ја животната средина, подобрувањето на безбедноста и промовирањето на социјалната благосостојба. Ова ќе биде клучно за одржлива рехабилитација на патиштата и подготовка на нови проекти.

Дали може да се очекува посилна поддршка за нашата земја во наредниот период благодарение на отворањето на новата канцеларија на ЕИБ во Македонија?

Павлова: Исклучително сме среќни што сме во позиција да отвориме претставништво на банката на ЕУ во Северна Македонија, по плодната соработка со владата на Северна Македонија која постојано се проширува во текот на последната деценија. За време на нашите неодамнешни состаноци со владините претставници, заеднички ја идентификувавме потребата да се забрза зелената транзиција, да се зајакне енергетската безбедност и да им се помогне на нашите локални партнери да ги зголемат своите капацитети за управување со проекти. Во тој поглед, сфативме дека ни требаат повеќе експерти на терен, кои ќе работат директно со нашите партнери, Европската комисија, финансиските институции и другите засегнати страни. Затоа во оваа година ја промовиравме нашата нова филијала – ЕИБ Глобално за подобра поддршка на земјите надвор од ЕУ. Тоа ќе ни овозможи да ги прошириме нашите тимови и да создадеме регионални центри, да поттикнеме одржлив развој и да им помогнеме на земјите во регионот Западен Балкан да подобро пристапат до средствата достапни според Економскиот и инвестицискиот план.

Како банка на Европската унија, канцеларијата е вградена во делегацијата на ЕУ за Северна Македонија и ние сме благодарни за нивната доверба и соработка. Канцеларијата ја води нашиот нов претставник за Северна Македонија - господин Бјорн Габриел кој е во ЕИБ 14 години. Од 2016 година, тој го предводеше тимот за политики и операции во претставништвото на Групацијата ЕИБ во Европската унија во Брисел. Се надеваме дека овие нови случувања ќе помогнат да се генерира силно, фокусирано партнерство во Тимот Европа и да се зголеми влијанието од нашата финансиска и советодавна поддршка за земјата и регионот.

Петранка Огнаноска

Можеби ќе ве интересира

КИНЕЗИТЕ ДОБИВААТ УШТЕ ДВЕ ГОДИНИ РОК ЗА ИЗГРАДБА НА АВТОПАТОТ КОН ОХРИД: измените на законот пред пратениците, кој ќе го гласа?

КИНЕЗИТЕ ДОБИВААТ УШТЕ ДВЕ ГОДИНИ РОК ЗА ИЗГРАДБА НА АВТОПАТОТ КОН ОХРИД: измените на законот пред пратениците, кој ќе го гласа?

Во што „Стопанска банка Скопје“ вложи 40 милиони евра? Се спрема кредитна офанзива!

Во што „Стопанска банка Скопје“ вложи 40 милиони евра? Се спрема кредитна офанзива!

БРИТАНЦИТЕ ПЛАТИЛЕ ОДЛИЧНО ЗА НИВНИТЕ СВЕЧЕНИ ОДЕЖДИ, АМА „ЕДИНСТВО“ СЕПАК ОТИДЕ ВО МИНУС - еве што е маката на струмичкото претпријатие

БРИТАНЦИТЕ ПЛАТИЛЕ ОДЛИЧНО ЗА НИВНИТЕ СВЕЧЕНИ ОДЕЖДИ, АМА „ЕДИНСТВО“ СЕПАК ОТИДЕ ВО МИНУС - еве што е маката на струмичкото претпријатие

Фокус во Кина: Европските претпријатија гледаат на можностите за инвестирање во кинескиот Хубеи

Фокус во Кина: Европските претпријатија гледаат на можностите за инвестирање во кинескиот Хубеи

ДУИ со експанзија во угостителството

ДУИ со експанзија во угостителството

ЗА ЕДНО ЕВРО РУЧЕК И ПРЕВОЗ: Oва е најевтината земја за живеење

ЗА ЕДНО ЕВРО РУЧЕК И ПРЕВОЗ: Oва е најевтината земја за живеење

МИЗО ПОТВРДИ ДЕКА ЗА ОВА РАЗГОВАРАЛЕ СО МИНИСТЕРСТВОТО ЗА ФИНАНСИИ: Македонија треба да се адаптира на глобалниот минимален данок на добивка од 15 oтсто

МИЗО ПОТВРДИ ДЕКА ЗА ОВА РАЗГОВАРАЛЕ СО МИНИСТЕРСТВОТО ЗА ФИНАНСИИ: Македонија треба да се адаптира на глобалниот минимален данок на добивка од 15 oтсто

ПЧЕНИЦАТА ПОЕВТИНИ: Цената на златото и нафтата скокнаа

ПЧЕНИЦАТА ПОЕВТИНИ: Цената на златото и нафтата скокнаа

БИТИЌИ Е ОПТИМИСТ: Вели дека со влезот во ЕУ просечната плата ќе изнесува 1.300 евра

БИТИЌИ Е ОПТИМИСТ: Вели дека со влезот во ЕУ просечната плата ќе изнесува 1.300 евра